Okres dojrzałości płciowej
Opiekę nad zdrowiem kobiety w wieku dojrzałym sprawują:
•
lekarz ginekolog-położnik;
•
pielęgniarka/położna pracująca w poradni K lub w każdym innym gabinecie gi
-nekologicznym;
•pielęgniarka i położna środowiskowa.
Do ich zadań należy prowadzenie działań promocyjnych, profilaktycznych, leczni
-czych i  rehabilitacyjnych, przy czym największy nacisk powinien być położony na
pierwsze dwa elementy. Jest to zgodne ze współczesnymi trendami w medycynie świa
-towej i zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia (WHO).
Profilaktyka w położnictwie i ginekologii to zapobieganie różnym chorobom narzą
-du rodnego, np. nowotworom, stanom zapalnym, zaburzeniom statyki i cyklu miesiącz
-kowego; oprócz tego – niepłodności małżeńskiej i niepomyślnemu zakończeniu ciąży.
Jednak, aby przynosiła pożądany skutek, konieczna jest aktywna postawa samych ko
-biet. Dlatego zadaniem pielęgniarek i położnych jest mobilizowanie i zachęcanie ich do
regularnego kontrolowania stanu swojego narządu rodnego u ginekologa.
Każda kobieta w wieku dojrzałym powinna się zgłaszać na wizyty profilaktyczne do
ginekologa przynajmniej raz w roku, zawsze bezpośrednio po zakończeniu krwawienia
miesięcznego. Badanie lekarskie jest wówczas łatwiejsze, a  kobieta odczuwa mniejszy
dyskomfort. Wizyty profilaktyczne to takie, których celem jest wyłącznie chęć spraw
-dzenia stanu swojego narządu rodnego, a  nie np. doboru środka antykoncepcyjnego,
rozpoznania ciąży czy zasięgnięcia porady w  związku z  przedłużaniem się krwawień
miesiączkowych. Są one o  tyle ważne, że dają duże możliwości wczesnego wykrycia
zmian i podjęcia leczenia.
W profilaktyce, w tym także ginekologicznej, wyróżnia się trzy fazy. Pierwsza z nich
to tzw. profilaktyka pierwotna, do której należą:
•
poprawa kondycji zdrowotnej kobiet i  mężczyzn poprzez działalność personelu
medycznego (głównie pielęgniarek i  położnych) w  zakresie oświaty zdrowotnej,
wychowania seksualnego, poradnictwa przedmałżeńskiego i badań okresowych;
•
specyficzna ochrona zdrowia, wyrażająca się stosowaniem szczepień ochronnych
oraz popularyzacją zasad higieny osobistej, otoczenia, pracy i  urządzeń sanitar
-
nych, a także zwalczanie niesprzyjających zdrowiu przyzwyczajeń i nałogów;
60608-87_01.indd 20
2010-03-24 09:39:23
Opieka nad kobietą w różnych fazach jej życia
21
•
wczesne wykrywanie i  leczenie chorób, wykonywanie badań diagnostycznych
oraz przeciwdziałanie rozpowszechnianiu się chorób zakaźnych.
Profilaktyka drugiej fazy, inaczej zapobieganie wtórne, to leczenie chorych we wczes-
nym okresie zachorowania, którego celem jest przeciwdziałanie rozwojowi choroby,
a  przez to zapobieganie niesprawności i  przedwczesnej śmierci. Przykładem takich
działań w ginekologii jest leczenie stanów zapalnych narządu rodnego kobiety. Trzecia
faza profilaktyki dotyczy osób z zaawansowanym stadium choroby, u których doszło do
ograniczenia bądź utraty niektórych funkcji organizmu. Polega ona na dążeniu do
zmniejszenia jej skutków.
Podczas wizyty u  ginekologa kobieta powinna mieć wykonane kliniczne badanie
piersi, przy czym może to zrobić lekarz lub specjalnie przygotowana do tego pielęgniar
-
ka/położna. Oprócz tego zadaniem pielęgniarek i położnych jest informowanie pacjen
-
tek o  celu, zasadach i  technice wykonywania samobadania piersi oraz praktyczne jej
nauczanie.
Samobadanie piersi, inaczej samokontrolę, powinna wykonywać każda kobieta po
-
wyżej 20. roku życia, regularnie co miesiąc, bezpośrednio po zakończeniu krwawienia
miesięcznego. Piersi w tym czasie są w okresie „spokoju” hormonalnego, a tym samym
nie są obrzmiałe i wrażliwe na dotyk. Kobiety po menopauzie natomiast powinny wy
-
brać jeden dzień w miesiącu i przeprowadzać to badanie zawsze tego samego dnia.
Technika samobadania piersi składa się z dwóch części, tj.:
•
oglądania, które ma na celu poszukiwanie zmian skórnych;
•
badania palpacyjnego, zmierzającego do wyczucia zmian w piersiach. Badanie to
wykonuje się w pozycji stojącej i leżącej. Stojąc przed lustrem, kobieta ogląda swo
-
je piersi, trzymając ręce:
–
wzdłuż tułowia;
–
unosząc je w górę;
–
mocno wspierając na biodrach (ryc. 6).
•
Zdrowie i płodność kobiety
22
W tej części badania kobieta zwraca uwagę na zmianę kształtu i położenia piersi, stan
brodawki sutkowej (zmarszczenia, wciągnięcia, zabarwienie skóry) i  ewentualną wy
-dzielinę z piersi (surowiczą lub krwawą). W dalszej kolejności unosi lewe ramię ku gó
-rze i za pomocą opuszków palców prawej dłoni kontroluje lewą pierś, uciskając małe,
pokrywające się częściowo obszary (wielkości małej monety), dzieląc je na koła, linie
i kliny (ryc. 7). Przy tym:
•
koła – zaczyna badać od zewnętrznego brzegu piersi, przesuwając palce powoli
w sposób okrężny, zataczając coraz to mniejsze okręgi, zbliżając się do brodawki
piersiowej;
•
linie – rozpoczynając od badania dołu pachowego, przesuwając palce małymi ru
-
chami do obszaru poniżej piersi, a następnie w ten sam sposób ku górze i ponow
-
nie, aż obejmie całą pierś;
•
kliny – zaczyna badać, przesuwając palce od brodawki sutkowej do obwodu piersi.
W celu zbadania prawej piersi wszystkie te czynności wykonuje lewą ręką. Technika
samobadania piersi w pozycji leżącej jest taka sama jak w stojącej, przy czym ramię po
stronie badanej należy unieść powyżej głowy, a pod bark podłożyć małą poduszkę lub
złożony, gruby ręcznik. Na zakończenie, leżąc na wznak, sprawdzić stan węzłów chłon
-
nych pod pachami, pamiętając, że podczas kontrolowania dołu pachowego ręka po stro
-
nie badanej powinna leżeć wzdłuż tułowia.
2.3.
Okres przekwitania
Opiekę zdrowotną nad kobietami w tym okresie sprawuje ten sam zespół medyczny
co w okresie poprzednim, jednak zadania pielęgniarek i położnych są teraz nieco inne.
Wynikają one przede wszystkim ze stanu zdrowia kobiet, zgłaszanych problemów
i oczekiwań. W sprawowaniu opieki nad kobietą w okresie przekwitania ważne jest:
•
rozpoznanie objawów charakterystycznych dla tego okresu;
•
poznanie i ocena warunków socjalno-bytowych oraz przyjętej przez kobietę stra
-tegii życiowej;
•
wzbogacenie jej wiedzy na temat fizjologii tego okresu oraz motywowanie do po
-
dejmowania korzystnych dla zdrowia zachowań;

Technika badania palpacyjnego piersi.
60608-87_01.indd 22
2010-03-24 09:39:23
Opieka nad kobietą w różnych fazach jej życia
23
•
podjęcie współpracy z rodziną na rzecz wsparcia kobiety w tym trudnym dla niej
okresie.
Rozmawiając z  kobietami na temat pożądanych zachowań w  okresie przekwitania,
szczególnie dużo uwagi należy poświęcać sprawom prawidłowego odżywiania się, za
-chowania aktywności fizycznej i  zasadności kontrolowania masy ciała. Popełniane
w tym czasie błędy sprzyjają otyłości, pojawianiu się różnych chorób oraz złemu samo
-poczuciu. Dieta kobiet powinna być urozmaicona, bogata w  białko, wapń, witaminy
i sole mineralne. Ważne jest, aby codziennie spożywać produkty zbożowe, mleczne, wy
-sokobiałkowe (ryby, drób, chude mięso, nasiona roślin strączkowych), warzywa i owo
-ce. Zwiększenie spożycia świeżych warzyw i owoców zapewnia organizmowi dostatecz
-ną ilość witaminy C, beta-karotenu, soli mineralnych i  błonnika. Witaminy, zawarte
w warzywach i owocach, mają właściwości antyoksydacyjne, w związku z czym przypi
-suje się im działania przeciwmiażdżycowe i  przeciwnowotworowe. Błonnik reguluje
pracę przewodu pokarmowego, zapobiega zaparciom, obniża stężenie cholesterolu
w surowicy i poprawia tolerancję glukozy. Potas zmniejsza ciśnienie krwi. Ograniczenia
dotyczą tłuszczów zwierzęcych, cukrów prostych, soli kuchennej, alkoholu, mocnej
kawy i herbaty. Trzeba również podkreślić, że posiłki powinny być mniej obfite niż zwy
-kle, ale za to częściej spożywane. Palenie papierosów w tym czasie jest szczególnie prze
-ciwwskazane.
Znamienne dla okresu przekwitania są zaburzenia snu nocnego. Dlatego ważna jest
dbałość o spokojny i dostatecznie długi (minimum 8 godzin) sen. Przed udaniem się na
wypoczynek nocny dobrze jest wyjść z  domu na krótki spacer, a  po powrocie wypić
szklankę ciepłego napoju, np. mleka. Zadbać o wygodne łóżko i mikroklimat w sypialni
oraz unikać tzw. poobiedniej drzemki, wykonywania ćwiczeń gimnastycznych w godzi
-nach wieczornych (może to utrudniać zasypianie), ciężkostrawnych posiłków, napojów
zawierających kofeinę, alkohol oraz palenia papierosów.
Duże znaczenie dla zdrowia fizycznego i psychicznego kobiety ma dbałość o higienę
ciała i  wygląd zewnętrzny, a  także zachowanie aktywności seksualnej w  tym czasie.
Zwiększa to poczucie własnej wartości oraz sprzyja harmonii stosunków małżeńskich
i rodzinnych.
Korzystanie z profilaktycznych badań ginekologicznych (i innych w razie potrzeby),
jak również wykonywanie samokontroli piersi, to także ważne problemy, które pielęg-
niarka/położna powinna omawiać z  kobietami. Jeszcze inną sprawą jest świadczenie
pomocy w podejmowaniu decyzji o stosowaniu hormonalnej terapii zastępczej. Dla nie
-których kobiet może być ona trudna, ponieważ słyszały wiele złego na temat jej skut
-ków. Potrzebne jest im zatem wyjaśnienie i uspokojenie.
Pojawienie się objawów przekwitania często zbiega się z takim okresem w życiu ko
-biety, w którym dzieci już dorosły, założyły własny dom i rodziny. Sytuację tę wielu mat
-kom trudno zaakceptować, czują się osamotnione i  opuszczone. Dlatego dobrze, jeśli
potrafią wytyczyć sobie nowe cele życiowe, nie wycofują się, lecz pozostają aktywne.
Każda kobieta nieco inaczej przeżywa czas przemian hormonalnych. Uwarunkowane
jest to m.in. jej poglądami na temat tego okresu życia, których podłoże tkwi w środowi
-sku i w kulturze. Dlatego ważne jest dążenie do zmiany stereotypowych (negatywnych)


artykuł: http://www.wydawnictwopzwl.pl/download/ … 240100.pdf