Stany zapalne dróg rodnych

O stanach zapalnych dróg rodnych czytaj też w artykule - Choroby kobiece

Zapalenie sromu (tą ogólną nazwą określa się żeńskie narządy płciowe zewnętrzne) powstaje najczęściej na skutek zaniedbań higienicznych, urazów mechanicznych lub zakażeń (gronkowcowych, grzybiczych, rzęsistkiem pochwowym, krętkiem kiły i innymi). Pewna grupa tych zapaleń występuje też na podłożu alergicznym (uczulenie na środki czystości).

Chore skarżą się na obecność nadmiernej ilości wydzieliny, świąd i pieczenie.

Oprócz oceny w badaniu ginekologicznym ważne jest w tych przypadkach pobranie wymazu ze sromu, cewki moczowej, pochwy i szyjki macicy. Uzyskany materiał (wydzielina) rozsmarowywuje się na szkiełku i ocenia pod mikroskopem, szukając "winowajcy". Można również spróbować wyhodować (na specjalnym podłożu) odpowiedzialne za chorobę bakterie czy grzyby. Ważne jest także zbadanie partnera seksualnego (są to często choroby przenoszone drogą płciową!) oraz badania w kierunku cukrzycy (jest to stan sprzyjający zakażeniom i zapaleniom dróg rodnych).

W leczeniu zapalenia sromu, podobnie jak innych chorób zapalnych dróg rodnych, podstawą jest dbałość o higienę osobistą i stosowanie bawełnianej bielizny. Pomocne będzie ograniczenie kontaktów seksualnych. Antybiotyk stosowany doustnie, domięśniowo lub dożylnie stosuje się tylko w ciężkich przypadkach (oczywiście w przypadku zakażenia drobnoustrojami, na które ten antybiotyk podziała). Zazwyczaj wystarcza leczenie miejscowe: nasiadówki (z roztworu kory dębowej, rumianku), kremy i maści ze środkiem antybakteryjnym.

W zapaleniu pochwy dużą rolę odgrywa zmiana środowiska tego narządu (czyli w tym wypadku podwyższenie pH), uszkodzenie nabłonka oraz zakażenia chorobotwórczymi drobnoustrojami (bakteriami, grzybami, rzęsistkiem pochwowym, wirusami). Charakterystyczne jest to, że większość zapaleń bakteryjnych wywoływanych jest przez składniki naturalnej, prawidłowej flory pochwy. Ważną grupę zakażeń stanowią infekcje przenoszone drogą płciową: rzeżączka, rzęsistkowica, pleśniawka, chlamydioza i inne. Podstawowym objawem są upławy, czyli patologiczna wydzielina często o określonym przez rodzaj drobnoustroju zapachu, konsystencji i barwie.

W większości wypadków do prawidłowej diagnozy i zastosowania skutecznego leczenia wystarczy samo badanie ginekologiczne. W przypadkach trudniejszych, nie reagujących na standardowe leczenie bądź nawracających, dokładna identyfikacja "winowajców" jest już koniecznością.

W leczeniu ważna jest wstrzemięźliwość seksualna i równoczesne leczenie partnera seksualnego. Podobnie jak w zapaleniu sromu wystarcza zwykle leczenie miejscowe, w tym przypadku za pomocą tabletek dopochwowych, żelów lub kremów (przez 1 do 2 tygodni).

Do zapalenia szyjki macicy przyczyniają się uszkodzenia szyjki i częsta zmiana partnerów seksualnych. Bezpośrednimi sprawcami choroby są jednak bakterie (m.in. dwoinki rzeżączki) oraz chlamydie. Takie zakażenie może rozprzestrzenić się na dalsze odcinki dróg rodnych czy na partnera seksualnego (jest to częste źródło zakażeń przenoszonych drogą płciową).

W rozpoznaniu, podobnie jak w przypadku innych zakażeń, podstawową rolę odgrywa badanie ginekologiczne i mikrobiologiczne, pozwalające na identyfikację szkodliwych drobnoustrojów.

W leczeniu stosuje się antybiotyki (miejscowo i ogólnie), środki koagulujące nabłonek szyjki (azotan srebra), niekiedy preparaty hormonalne (blokada nadmiernego wydzielania śluzu przez szyjkę). W niektórych przypadkach będzie konieczne postępowanie chirurgiczne.

Zakażenia narządów miednicy mniejszej. Zakażenia dolnych części układu rozrodczego, szczególnie te przenoszone drogą płciową, mogą rozszerzyć się na narządy miednicy mniejszej (macica, jajowód, jajniki), będąc przyczyną poważnych ze względu na swoje następstwa (niepłodność) chorób.
Czynnikami przyczyniającymi się są w tym wypadku liczni partnerzy seksualni, młody wiek i używanie wkładek wewnątrzmacicznych. Najczęstszymi "winowajcami" są bakterie i chlamydie oraz mykoplazmy.

Chore skarżą się na bóle w dole brzucha i bolesność w tym miejscu w trakcie badania brzucha. Charakterystyczna jest również bolesność przy poruszaniu szyjką macicy oraz bolesność przydatków - obserwowane w czasie badania ginekologicznego. Często pojawia się także gorączka, podwyższenie OB oraz inne nieprawidłowości w badaniach laboratoryjnych wskazujące na obecność stanu zapalnego.

W leczeniu prowadzonym w szpitalu bądź ambulatoryjnie jest konieczne powstrzymanie się od współżycia płciowego (czasem również wykorzystanie hormonalnych środków antykoncepcyjnych) oraz stosowanie antybiotyków. Skuteczne leczenie zapobiegnie głównemu powikłaniu zapaleń narządów miednicy mniejszej, czyli niepłodności.
Nowotwory złośliwe

Drugą bardzo ważną grupą chorób związanych z żeńskim układem rozrodczym są nowotwory złośliwe.

Najczęściej występującym z tych nowotworów jest rak sutka. Choroba ta stanowi w krajach wysoko rozwiniętych najbardziej rozpowszechniony nowotwór złośliwy u kobiet. Zazwyczaj pierwszym objawem jest wykrycie przez kobietę bądź lekarza nieprawidłowego oporu w trakcie badania (guzka). Takie systematyczne sprawdzanie stanu swoich piersi oraz badanie mammograficzne po 40. roku życia jest kluczowym elementem w walce z tą chorobą. Im wcześniej wykryje się chorobę i im mniejszy jest guzek, tym większe są później szanse wyleczenia. Chora może również zauważyć wciąganie lub tzw. sterczenie brodawki, objaw tzw. skórki pomarańczowej (czyli przypominającej pomarszczoną skórkę tego owocu), krwistą, jednostronną wydzielinę z brodawki. Są to jednak zazwyczaj objawy pojawiające się później w przebiegu choroby.

Oprócz miejscowego, niszczącego wzrostu rak sutka, podobnie jak inne nowotwory złośliwe, daje przerzuty. Najpierw do węzłów chłonnych (pachowych, nad- i podobojczykowych), później do płuc, kości, mózgu i wątroby. W rozpoznaniu, oprócz mammografii i badania klinicznego ważną metodą jest biopsja cienkoigłowa. Badanie to polega na pobraniu za pomocą strzykawki i cienkiej igły komórek z "podejrzanej" zmiany. Obecność komórek nowotworowych przemawia za jak najszybszym zabiegiem operacyjnym. Dopiero badanie histopatologiczne w trakcie tego zabiegu potwierdza ostatecznie diagnozę raka. Leczenie jest oczywiście operacyjne. W zależności od wielkości nowotworu i innych jego cech można usunąć albo część sutka, albo całość tego gruczołu. Leczenie uzupełnia się chemioterapią (tzw. chemia) i hormonoterapią. Czasami stosuje się również radioterapię.

Drugim pod względem rozpowszechnienia nowotworem złośliwym u kobiet jest rak szyjki macicy. W jego powstawaniu istotną rolę odgrywa zakażenie wirusem ludzkiego brodawczaka (znanego pod angielskim skrótem - HPV). Do rozwoju przyczynia się wczesne rozpoczęcie życia płciowego, duża aktywność seksualna, młody wiek w chwili zajścia w pierwszą ciążę, liczne ciąże przy krótkich przerwach oraz palenie tytoniu i gorszy status socjoekonomiczny.

Choroba dotyczy głównie kobiet od 40. do 60. roku życia, choć może wystąpić zarówno wcześniej, jak i później.

Przez dłuższy czas rak szyjki jest bezobjawowy, pierwszymi symptomami mogą być: krwawienia po stosunku i pozamiesiączkowe oraz upławy. Bóle w dole brzucha pojawiają się już później. Przy znacznym zaawansowaniu nowotworu występują również zaburzenia w oddawaniu moczu, bolesne parcia na stolec, krwawienia z odbytu. Rak szyjki, podobnie jak inne nowotwory złośliwe, daje też przerzuty, w tym przypadku: do płuc, układu moczowego, wątroby i do innych narządów.

W rozpoznaniu kluczową sprawą jest pobranie wycinka podejrzanej tkanki do badania mikroskopowego.

Leczenie jest chirurgiczne, z coraz częściej stosowaną pomocniczą chemioterapią i równoczesną radioterapią.

Jednak najważniejsza jest profilaktyka, która polega na corocznym pobieraniu wymazu na badanie cytologiczne. Dzięki temu badaniu "wyłapuje" się nowotwory we wczesnym stadium, dzięki czemu są one w zupełności uleczalne.
Więcej o raku szyjki macicy czytaj też w artykule - Rak szyjki macicy

Rak trzonu macicy to kolejny nowotwór o wzrastającym wskaźniku zachorowalności, szczególnie w krajach wysoko rozwiniętych. Jest to głównie choroba starszych kobiet, występuje przede wszystkim po 50. roku życia. Do jego wystąpienia przyczynia się otyłość, nadciśnienie i cukrzyca oraz stosowanie estrogenów bez uzupełnieniających progestagenów w hormonalnej terapii zastępczej. Znaczenie mają również późne wystąpienie menopauzy, niepłodność lub małodzietność, a także czynniki genetyczne.

Nowotwór daje przerzuty drogą krwi (płuca, wątroba, jelito grube, kości) i chłonki (kolejne "piętra" węzłów chłonnych).

Początkowo nowotwór może nie dawać żadnych objawów. Później pojawia się nieregularne krwawienie i zabarwione krwią upławy. Jest to szczególnie alarmujące, jeśli pojawia się po menopauzie. Później, podobnie jak w raku szyjki macicy, pojawiają się bóle, zaburzenia w oddawaniu moczu i stolca.

Podstawą rozpoznania jest stwierdzenie nowotworu w tkankach pobranych w trakcie zabiegu zwanego wyłyżeczkowaniem jamy macicy. Podobnie jak w przypadku innych nowotworów wykonuje się także szereg badań obrazowych (USG, rtg klatki piersiowej, tomografia, badania kontrastowe dróg moczowych) w celu określenia zaawansowania choroby (np. obecności przerzutów).

Podstawą leczenia jest zabieg chirurgiczny polegający na usunięciu macicy wraz z guzem oraz przydatków, a często również węzłów chłonnych miednicy mniejszej. Uzupełnieniem zabiegu jest radioterapia, hormonoterapia oraz chemioterapia, stosowane w różnych kombinacjach w zależności od stopnia zaawansowania choroby.

Jednym z najgorzej rokujących nowotworów złośliwych narządu rodnego jest rak jajnika. Charakteryzuje się podstępnym, bezobjawowym przebiegiem i wzrastającą częstością występowania. Niestety, wzrastają również wskaźniki umieralności, głównie ze względu na zbyt późne "wychwycenie" tej choroby. Do czynników zwiększających ryzyko jego wystąpienia należą: wiek 55-65 lat, niepłodność lub małodzietność, poronienia, zaburzenia miesiączkowania, dieta bogata w tłuszcze, przebycie niektórych zakażeń wirusowych (np. świnki), wpływ szkodliwych substancji chemicznych (np. azbest, środki ochrony roślin). Jak widać, niektóre z tych czynników są wspólne dla raka jajnika i raka trzonu macicy.

Jak wspomnieliśmy, przez długi czas nowotwór przebiega bez objawów. Kobiety zgłaszają się do lekarza późno z powiększeniem obwodu brzucha (wodobrzuszem), spadkiem masy ciała i ogólnym złym samopoczuciem. Niekiedy głównymi dolegliwościami są objawy ze strony przewodu pokarmowego. Nowotwór szerzy się głównie naczyniami chłonnymi do węzłów chłonnych, dając przerzuty do drugiego jajnika. Później spotykamy przerzuty w wątrobie, płucach i kości.

W rozpoznaniu dużo zależy od doświadczenia, podejrzliwości i czujności ginekologa. W czasie badania może on wyczuć guz, jego wielkość i konsystencję. Może również ustalić obecność płynu w jamie brzusznej (wodobrzusze). Ostateczne rozpoznanie możliwe jest dopiero w trakcie zabiegu operacyjnego, kiedy pobiera się próbkę tkanki do zbadania pod mikroskopem. Tak jak w przypadku innych nowotworów, do określenia stopnia zaawansowania i obecności przerzutów niezbędne są często badania obrazowe (tomografia, ultrasonografia).

W przypadku raka jajnika dysponujemy również możliwością oznaczania tzw. markerów nowotworowych (w tym przypadku są to CA 125, AFP, CEA, CA 19,3). Takie oznaczenia pomagają w postawieniu diagnozy i są niezbędne w kontroli pooperacyjnej.

Zasadniczym leczeniem jest zabieg operacyjny, w którym usuwa się macicę z przydatkami oraz (często) dużą grupę węzłów chłonnych i sieć większą. Leczenie uzupełniające stanowi radioterapia i chemioterapia. Jednak nie u wszystkich chorych możliwe jest doszczętne usunięcie nowotworu (ze względu na duże zaawansowanie choroby). Wtedy usuwa się jak największą masę guza i stosuje wspomniane już leczenie uzupełniające.

Niesłychanie ważna (również w przypadku innych nowotworów) jest trwająca często do końca życia kontrola pooperacyjna. Ma ono na celu wczesne wychwycenie nawrotu procesu nowotworowego. Niestety większość chorych zgłasza się w bardzo zaawansowanym stadium, gdzie tylko kilka procent z nich przeżywa 5 lat.
Mięśniaki macicy
Z nowotworów łagodnych narządu rodnego (czyli nie niszczących okolicznych tkanek i nie dających przerzutów) wymienić należy przede wszystkim włókniakomięśniaki macicy, zwane często po prostu mięśniakami. Położone są w warstwie mięśniowej tego narządu albo bliżej śluzówki (podśluzówkowo), albo śródściennie, albo bliżej warstwy zewnętrznej (podsurowicówkowo). Nowotwory te są zależne od działania estrogenów, dlatego rzadko występują przez okresem pokwitania, a po okresie menopauzy samoistnie się zmniejszają.

Tylko 20-50% mięśniaków jest przyczyną dolegliwości; zwykle są to obfite i przedłużające się krwawienia miesiączkowe, ból i ucisk na pęcherz moczowy. Wtedy, zwłaszcza przy ich dużych rozmiarach, powinno się je chirurgicznie usunąć. W leczeniu można również stosować środki farmakologiczne - progestageny, zmniejszające często bardzo obfite krwawienia. Guzy bezobjawowe należy kontrolować co roku. Mięśniaki mogą być również przyczyną zaburzeń miesiączkowania i niepłodności.

Guzy te można rozpoznać już podczas badania ginekologicznego. Pomocna może być ultrasonografia i wziernikowanie jamy macicy za pomocą specjalnych przyrządów.

http://www.resmedica.pl/uklady-moczowy- … ozrodczego